Llyfrgell ac Adnoddau Dysgu

chat loading...

Cysyniadau allweddol mewn Rheoli Data Ymchwil

Beth yw Rheoli Data Ymchwil?

Mae rheoli data ymchwil yn derm ambarél sy’n cwmpasu sut yr ydych yn trefnu, strwythuro, storio a gofalu am y wybodaeth ddigidol a grëir neu a ddefnyddir yn ystod prosiect ymchwil.

Mae’n cynnwys:

  • Cynllunio ymlaen llaw sut bydd eich data’n cael eu rheoli
  • Cofnodi arferion gwaith
  • Ystyried sut yr ymdrinnir â gwybodaeth o ddydd i ddydd
  • Gwneud penderfyniadau ynglŷn â’r hyn sy’n digwydd i ddata yn y tymor hir, wedi i’r prosiect ddod i ben
  • Paratoi ar gyfer cadw data
  • Ystyried a allai gwybodaeth gael ei hatgynhyrchu

Manteision rheoli data

Mae arfer da wrth reoli eich data’n esgor ar amrywiol fanteision i chi, eich cyd-ymchwilwyr, a’r cyhoedd yn ehangach. Gall helpu i wneud y broses ymchwil yn fwy effeithlon, gan leihau’r amser a dreulir yn chwilio am wybodaeth i’w chasglu ac felly helpu i gynyddu’r amser sydd ar gael ar gyfer swmp y gwaith ymchwil. Gall ychydig o gynllunio ar ddechrau prosiect wneud pethau lawer yn haws yn ddiweddarach, gan arbed gwaith a lleihau straen. Mae hyn hefyd yn ofyniad allweddol gan y rhan fwyaf o gyllidwyr ymchwil a rhanddeiliaid cysylltiedig. Yn ogystal gall rheoli data’n dda helpu i sicrhau bod mwy o ffrwyth y prosiect ymchwil ar gael i gynulleidfa ehangach, gan gynyddu effaith a chaniatáu i ymchwilwyr gael y clod llawn am y gwaith a wnaed.

Mae’r prif fanteision yn cynnwys y canlynol:

  • Gellir dangos bod data ymchwil yn gywir, yn ddilys, yn ddibynadwy ac yn gyflawn – gan ganiatáu i ymchwilwyr ddod o’r hyd i’r hyn sydd ei angen arnynt, pan fyddant ei angen
  • Mae diogelwch data’n cael ei wella, gan leihau’r risg o golli data neu ddatgelu data’n anfwriadol
  • Yn aml gellir ailadrodd canlyniadau ymchwil heb anhawster
  • Mae dogfennaeth dda a metadata’n caniatáu i ddata ymchwil barhau i fod yn ddealladwy dros amser
  • Pan fydd ymchwilwyr yn gadael grŵp ymchwil, mae’r gweithdrefnau ynghylch trosglwyddo data yn glir
  • Mae rhannu, ailddefnyddio ac atgynhyrchu data yn bosibl
  • Hwylusir cydweithredu
  • Cwtogir cymaint â phosibl ar ddyblygu ymdrech
  • Caiff ymchwilwyr fwy o gyfle i hybu eu gwelededd a’u henw da ymhlith cymheiriaid
  • Bodlonir gofynion cyrff cyllido a rheoleiddio

Beth sy’n cyfrif fel data ymchwil?

Mae ‘data’ yn derm eang iawn, sy’n cwmpasu ystod eang o fathau o wybodaeth a ddefnyddir mewn ymchwil. Gall natur data ymchwil amrywio’n fawr gan ddibynnu ar y ddisgyblaeth, y math o brosiect a’r cam o fewn y broses ymchwil.

Mae’r Ganolfan Curadu Digidol (DCC) yn cynnig y diffiniad hwn:

Cynrychioliadau o arsylwadau, gwrthrychau neu endidau eraill a ddefnyddir fel tystiolaeth o ffenomenau at ddibenion ymchwil neu ysgolheictod.

Diffinnir data ymchwil fel yr hyn a gesglir, a arsylwir, neu a grëir i ddibenion dadansoddi er mwyn cynhyrchu canlyniadau ymchwil gwreiddiol. Y data ymchwil hwn yw’r wybodaeth a gofnodir sy’n angenrheidiol i gefnogi neu ddilysu arsylwadau, canfyddiadau neu allbynnau prosiect ymchwil. Yn ymarferol, gall natur data ymchwil amrywio’n eang gan ddibynnu ar y ddisgyblaeth. Gall fod yn destunol, rhifiadol, ansoddol, meintiol, terfynol, rhagarweiniol, ffisegol, digidol neu brintiedig.

Daw data ymchwil mewn nifer fawr o fformatau, gan gynnwys dogfennau wedi’u gairbrosesu, PDFs, taenlenni, llyfrau labordy, arolygon ar-lein, recordiadau digidol, cronfeydd data neu feddalwedd gyfrifiadurol. Gallant gynnwys y canlynol, ond nid ydynt yn gyfyngedig i’r rhain:

  • Mesuriadau offer
  • Arsylwadau arbrofol
  • Delweddau llonydd, fideo a sain
  • Dogfennau testun, taenlenni, cronfeydd data
  • Llawysgrifau, corpws/corpysau testun, cofnodion hanesyddol a deunyddiau archif
  • Data meintiol (e.e. data arolygon cartrefi)
  • Canlyniadau arolygon a thrawsgrifiadau cyfweliadau
  • Data, modelau a meddalwedd efelychu
  • Sleidiau, arteffactau, sbesimenau, samplau
  • Ffeiliau log cyfrifiadurol, e-byst, tudalennau gwe a phostiadau fforwm

Mae’r canllaw hwn yn canolbwyntio’n bennaf ar reoli data ymchwil digidol.

Egwyddorion allweddol

Mae’r Brifysgol wedi mabwysiadu’r set ganlynol o egwyddorion, sy’n deillio o’r Concordat ar Ddata Ymchwil Agored, y dylai’r rhai sy’n cynnal ymchwil eu dilyn er mwyn sicrhau bod data ymchwil yn cael eu rheoli yn unol â rhwymedigaethau deddfwriaethol, rheoleiddiol, contractiol a moesegol perthnasol a rhwymedigaethau eraill.

  • Mae mynediad agored at ddata ymchwil yn galluogi ymchwil o ansawdd uchel, yn hwyluso arloesi ac yn diogelu arfer ymchwil da.
  • Mae rhesymau cadarn pam y gallai fod angen cyfyngu ar natur agored data ymchwil ond rhaid bod modd cyfiawnhau unrhyw gyfyngiadau a rhaid iddynt gael eu cyfiawnhau.
  • Mae cost sylweddol yn gysylltiedig â mynediad agored i ddata ymchwil, a dylai pob parti barchu hyn.
  • Cydnabyddir hawl crewyr data ymchwil i ddefnydd cyntaf rhesymol.
  • Dylai’r defnydd o ddata pobl eraill bob amser gydymffurfio â fframweithiau cyfreithiol, moesegol a rheoleiddiol gan gynnwys cydnabyddiaeth briodol.
  • Mae rheoli data’n dda yn sylfaenol i bob cam o’r broses ymchwil a dylid sefydlu’r arfer da o’r cychwyn cyntaf.
Person ifanc mewn siaced olwyn i fyny yn dewis cylchgrawn o silff mewn llyfrgell fodern gyda llyfrau ar silffoedd cefndir a bwrdd astudio gyda laptop ac eitemau eraill