Gwasanaethau Digidol » Llyfrgell ac Adnoddau Dysgu (LLR) » Cefnogaeth ar Gyfer Staff » Hwb Hawlfraint » Hawlfraint i Myfyrwyr ac Ymchwilwyr

Hawlfraint i Myfyrwyr ac Ymchwilwyr

Gwybodaeth bellach i myfyrwyr ac ymchwilwyr ar sut i ddiogelu eu gwaith, faint y gellir ei gopïo, sut i ddod o hyd i gopïau hygyrch a ble i ddod o hyd i ddeunyddiau heb hawlfraint. Dewiswch gategori i gael mwy o wybodaeth.

Hawlfraint i Fyfyrwyr

Sut gallaf i ddiogelu fy ngwaith?

Bydd gwaith yn cael ei ddiogelu gan hawlfraint yn awtomatig cyn gynted ag y bod cofnod ar unrhyw ffurf o’r hyn sydd wedi’i greu; nid oes cofrestru swyddogol ar gyfer hawlfraint. Fodd bynnag, gallwch gymryd camau i ddarparu tystiolaeth eich bod wedi creu gwaith ar amser penodol.

Cam defnyddiol i’w gymryd wrth gyhoeddi deunydd â hawlfraint yw ei farcio â’r symbol hawlfraint rhyngwladol © gyda’ch enw a blwyddyn creu’r deunydd yn dilyn. Gallech ystyried rhoi marciau tebyg ar y deunydd ar eich gwefan, os oes gennych wefan.

Bydd hysbysiad wedi’i eirio’n gywir hefyd yn atal tor rheolau, gan ei fod yn nodi bod y gwaith wedi’i ddiogelu dan y gyfraith. Mae arddangos hysbysiad yn dangos bod gennych ymwybyddiaeth o hawlfraint, a’ch bod yn cymryd tor rheolau ynghylch eich gwaith o ddifrif. Hefyd gallech roi dyfrnod ar ddeunydd megis dogfennau a ffotograffau.

Os oes gennych ddiddordeb mewn datblygu’ch Eiddo Deallusol, mae’n hollbwysig ei ddiogelu’n gyntaf cyn gwneud unrhyw ddatgeliadau.

Faint gallaf i ei gopïo?

Nid oes canran fanwl o’r maint ‘cyfyngedig’ y gallwch ei gopïo dan eithriadau delio teg megis ymchwil anfasnachol ac astudio preifat, fodd bynnag isod ceir canllawiau ar yr hyn a fyddai’n cael ei ystyried yn deg:

un erthygl mewn rhifyn unigol o gyfnodolyn neu set o drafodion cynhadledd, neu adroddiad cyfraith unigol
hyd at 10% o lyfr, neu bennod gyflawn, p’un bynnag yw’r mwyaf
cerdd gyfan neu stori fer o gasgliad, ar yr amod nad yw’r eitem yn fwy na 10 tudalen
hyd at 10% (uchafswm o 20 tudalen) o lyfr byr (heb benodau), adroddiad neu bamffled
un darluniad unigol neu fap hyd at faint A4
darnau byr o weithiau cerddorol (nid gweithiau neu symudiadau cyfan). Ni chaniateir copïo at ddibenion perfformio

Fel myfyriwr ag anabledd a ydy’n bosibl i mi gael copïau hygyrch o ddeunydd?

Mae pob unigolyn anabl bellach wedi’i gwmpasu gan ddeddfwriaeth sy’n golygu os ydy’i anabledd yn effeithio ar ei allu i astudio neu weithio, mae hawl iddo/iddi astudio ar sail gyfartal â rhywun heb anabledd.

Mae’n bosibl bellach addasu’r holl waith â hawlfraint i fformat priodol, cyhyd â nad oes copïau hygyrch addas ar gael i’w prynu.

Gall hyn gynnwys:

gwneud copïau Braille, sain neu brint bras o lyfrau, papurau newydd neu gylchgronau ar gyfer pobl â nam ar y golwg
ychwanegu disgrifiad clywedol at ffilmiau neu ddarllediadau ar gyfer pobl â nam ar y golwg
gwneud ffilmiau neu ddarllediadau ag isdeitlau ar gyfer pobl fyddar neu drwm eu clyw
gwneud copïau hygyrch o lyfrau, papurau newydd neu gylchgronau ar gyfer pobl ddyslecsig

Ydy hi’n iawn tynnu lluniau o ddeunydd gyda fy ffôn clyfar neu ddyfais arall?

Ydy, cyhyd â’i fod at eich ymchwil anfasnachol neu’ch astudio preifat eich hun. Nid oes cyfyngiadau ar newid fformat y gwaith â hawlfraint cyhyd â bod y copïo’n deg. Ni ddylech wneud copi ac wedyn ei anfon at unigolion eraill.

Sut gallaf ddod o hyd i ddeunyddiau heb hawlfraint?

Mae Creative Commons yn ddull o drwyddedu deunydd i ddiogelu rhai o’r hawliau, yn hytrach na hawlfraint sy’n diogelu’r gwaith yn llwyr. Cewch fwy o wybodaeth am y mudiad Creative Commons a’r trwyddedau ar wefan CC. Er enghraifft mae rhai pobl yn hapus i adael i chi ailddefnyddio’u gwaith (e.e. llun, fideo) os ydy at ddiben anfasnachol ac os rhowch gydnabyddiaeth iddynt. Gallwch chwilio am ddeunydd a drwyddedir dan wahanol fathau o drwyddedau Creative Commons gan ddefnyddio cyfleuster chwilio Creative Commons.

Hawlfraint i Ymchwilwyr

Os nad wyf yn gwybod pwy yw perchennog yr hawlfraint, a gaf i ddefnyddio eitem yn f’ymchwil?

Yr enw ar yr eitemau hyn yw gweithiau amddifad. Os gallwch ddangos tystiolaeth o ddiwydrwydd dyladwy i olrhain deiliad yr hawlfraint, gellir eu defnyddio at ddibenion addysgol. Fodd bynnag, caiff deiliad cyfreithlon yr hawlfraint ofyn am gael dileu ei holl waith ar unrhyw adeg ac mae rhaid i chi wneud hynny.

Rwy’n gwneud cyflwyniad mewn cynhadledd. Oes angen i mi boeni am hawlfraint?

Oes, os ydych chi’n cyflwyno gwaith pobl eraill fel rhan o’ch ymchwil. Yn aml bydd cynadleddau’n cael eu recordio, eu ffrydio’n fyw neu eu rhannu ar-lein, sy’n golygu bod torri hawlfraint yn fwy o risg. Er hynny mae’n bosibl y gallwch ddefnyddio darnau dan eithriadau delio teg.