Gwasanaethau Digidol » Llyfrgell ac Adnoddau Dysgu (LLR) » Mynediad Agored ac Ymchwil » Cyhoeddi Mynediad Agored » Trwyddedau Creative Commons

Trwyddedau Creative Commons

Mae Creative Commons yn sefydliad rhyngwladol di-elw sy’n galluogi rhannu a defnyddio creadigrwydd a gwybodaeth drwy offer cyfreithiol rhad ac am ddim. Mae eu trwyddedau hawlfraint yn darparu ffordd syml, safonol o roi caniatâd i’r cyhoedd rannu a defnyddio gwaith creadigol – ar amodau a ddewisir gan y crëwr.

Pa drwydded Creative Commons dylwn i ei defnyddio?

Mae Creative Commons yn cynnig amrywiaeth o drwyddedau cydnabyddedig rhyngwladol i ganiatáu i waith gael ei rannu a’i ailddefnyddio dan amrywiaeth o amodau. Ceir manylion y trwyddedau yn: Am y Trwyddedau – Creative Commons. Mae’r trwyddedau sy’n cael eu defnyddio’n fwyaf aml fel a ganlyn:

CC BY: Mae’r drwydded hon yn gadael i bobl eraill ddosbarthu, ailgymysgu, addasu, ac adeiladu ar eich gwaith, hyd yn oed yn fasnachol, cyhyd â’u bod yn rhoi cydnabyddiaeth i chi am y greadigaeth wreiddiol. Hon yw’r drwydded fwyaf cynhwysol o’r trwyddedau a gynigir ac fe’i hargymhellir er mwyn lledaenu a defnyddio deunyddiau trwyddedig i’r eithaf.
CC BY-NC: Mae’r drwydded hon yn gadael i bobl eraill ailgymysgu, addasu, ac adeiladu ar eich gwaith yn anfasnachol, ac er bod yn rhaid i’w gweithiau newydd hefyd eich cydnabod a bod yn anfasnachol, nid oes rhaid iddynt drwyddedu eu gweithiau deilliannol ar yr un telerau.
CC BY-NC-ND: Y drwydded hon yw’r fwyaf cyfyngol o’n chwe phrif drwydded, ac mae ond yn caniatáu i bobl eraill lawrlwytho eich gweithiau a’u rhannu â phobl eraill cyhyd â’u bod yn rhoi cydnabyddiaeth i chi, ond ni allant eu newid mewn unrhyw ffordd na’u defnyddio’n fasnachol.

Fel mater o drefn, cymhwysir trwydded CC-BY i bob cyhoeddiad ymchwil a archifir i’r Gadwrfa Ymchwil. Rhaid i ymchwil a gyllidir drwy UKRI, y Wellcome Trust a’r Sefydliad Cenedlaethol dros Ymchwil Iechyd a Gofal gael ei gyhoeddi dan drwydded CC-BY oni chytunwyd ar eithriad gyda’r cyllidwr. Gall awduron ymchwil nad oedd wedi’i gyllido gymhwyso trwyddedau Creative Commons eraill fel y bo’n briodol: cysylltwch â’r tîm Mynediad Agored am fanylion pellach yn openaccess@uwtsd.ac.uk

Ym mhob achos, dylai staff ymchwil ymgynghori ag INSPIRE ynghylch trafod Hawliau Eiddo Deallusol gyda chyhoeddwyr (yn cynnwys hawlfraint, trwyddedu, cyfnodau embargo) er mwyn sicrhau telerau contractiol sy’n bodloni Polisi Eiddo Deallusol y Brifysgol ac unrhyw bolisïau cyllidwyr perthnasol.

Rhoddir trwydded CC BY-NC-ND i draethodau ymchwil a thraethodau hir fel mater o drefn. Caiff myfyrwyr ddewis trwydded Creative Commons wahanol wrth adneuo os bydd angen.

Ydy trwyddedau Creative Commons yn gwneud ailddefnyddio fy ngwaith yn fasnachol neu’n faleisus yn haws?

Pan fyddwch chi fel awdur yn defnyddio trwydded CC-BY (y cyfeirir ati weithiau fel “Trwydded Briodoli CC”), chi sy’n cadw hawlfraint dros eich gwaith, gan ganiatáu i bobl eraill ei ddosbarthu, ei ailgymysgu ac adeiladu arno, hyd yn oed mewn lleoliad masnachol. RHAID i unrhyw un sy’n defnyddio’ch gwaith sydd â thrwydded CC-BY roi priodoliad i chi mewn unrhyw waith sy’n codi yn sgil hynny. Nid yw CC-BY yn effeithio ar eich hawliau moesol i’r gwaith (o ran “defnydd difrïol” o’ch gwaith) nac ar eich hawliau “defnydd teg”. Ceir esboniadau pellach o’r termau hyn isod.

Mae defnyddio CC-BY yn ei gwneud yn eglur i’ch cynulleidfa y caiff gweithiau deilliannol o’r fath eu caniatáu heb iddynt orfod cysylltu â chi a gofyn. Mae’r drwydded hon yn ceisio lledaenu’ch gwaith i’r eithaf. Os dewiswch drwyddedu dan CC-BY, fe’ch cynghorir i ddarparu datganiad byr ynghylch cyfeirnodi, gan ddweud wrth ddefnyddwyr posibl sut yr hoffech gael eich cydnabod, er enghraifft:

“Mae hon yn erthygl Mynediad Agored a ddosbarthwyd dan delerau Trwydded Priodoliad Creative Commons, sy’n caniatáu defnyddio, dosbarthu, ac ailgynhyrchu heb gyfyngiadau mewn unrhyw gyfrwng, ar yr amod bod yr awdur a’r ffynhonnell wreiddiol yn cael eu cydnabod.”

Efallai yr hoffech ddarparu dolen i’r crynodeb CC-BY ar-lein i helpu eich defnyddwyr i ddeall eu rhwymedigaethau: Creative Commons — Priodoliad 4.0 Rhyngwladol — CC BY 4.0

Mae Creative Commons yn rhoi tri disgrifiad o bob trwydded ar gael: “crynodeb” hawdd ei ddarllen, copi o’r cod cyfreithiol llawn a thrwydded y gall peiriant ei darllen. Gall eu Dewiswr Trwyddedau hwylus hefyd eich helpu i benderfynu pa drwydded yw’r fwyaf priodol i’ch gwaith.

Daw’r esboniadau canlynol o ddisgrifiad y Creative Commons ar gyfer y Drwydded CC-BY.

HAWLIAU MOESOL: Yn ogystal â hawl trwyddedwyr i ofyn am ddileu eu henw o’r gwaith pan gaiff ei ddefnyddio mewn gwaith deilliannol neu waith cydweithredol nad ydynt yn ei hoffi, mae cyfreithiau hawlfraint yn y rhan fwyaf o awdurdodaethau o gwmpas y byd (ac eithrio UDA ond am mewn amgylchiadau cyfyngedig iawn) yn rhoi “hawliau moesol” i grewyr a allai wneud yn iawn i raddau os bydd gwaith deilliannol yn “driniaeth ddifrïol” o waith y trwyddedwr.
DEFNYDD TEG: Mae pob awdurdodaeth yn caniatáu rhai defnyddiau cyfyngedig o ddeunydd â hawlfraint heb ganiatâd. Nid yw trwyddedau CC yn effeithio ar hawliau defnyddwyr dan y cyfyngiadau ac eithriadau hawlfraint hynny, megis defnydd teg a delio teg lle bo’n berthnasol.

Mae peth o’r wybodaeth ar y dudalen hon wedi’i haddasu o Brifysgol Rhydychen dan drwydded Creative Commons Priodoliad 3.0 Heb ei Addasu (CC BY 3.0). Cynnwys gwreiddiol yn: Copyright, Creative Commons and Open Access (ox.ac.uk)